“`html
Getty ImagesDEM Parti’nin İstanbul milletvekili ve TBMM Başkanvekili Sırrı Süreyya Önder, senarist, yazar ve yönetmen olarak Türkiye siyasetinde kendine özgü bir yer edinmiş önemli bir figürdür.
“Çözüm süreci”nin önemli isimlerinden biri olarak öne çıkan Önder, son zamanlarda PKK’nın lideri Abdullah Öcalan ile hükümetin gerçekleştirdiği görüşmelere katılan İmralı heyetinde görev almaktadır.
Önder, Şubat 2025 tarihinde Öcalan’ın “Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı” başlıklı basın açıklamasında açılış konuşmasını üstlendi.
RİSALE-İ NUR DERSLERİ
Sırrı Süreyya Önder, 1962 yılında Adıyaman’da, sosyalist bir ailede dünyaya gelmiştir.
Babası, Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) Adıyaman teşkilatının kurucularındandı ve Önder, babasını sekiz yaşında kaybetmiştir.
Dayısının Said-i Nursi’nin talebesi olması, onun yaşamında derin izler bırakmıştır.
Adıyaman’da hemen herkesin Kürtçe konuştuğu bir ortamda Türkmen kökenli olarak büyüyen Önder, Türkçe’yle derin bir iletişim kuramaması nedeniyle “Kürt sorunu”na bakış açısının bu durumdan etkilendiğini ifade etmiştir.
Ortaokul yıllarında babasından kalan edebiyat kitaplarını okuyarak sosyalist düşünceye yönelmiştir.
Gençliğinde devrimci hareketlerin içinde yer alarak aktif bir kimlik edinmiştir.
1978 yılında Adıyaman Lisesi’ndeyken Maraş Katliamı’nı protesto için düzenlenen eyleme katılınca gözaltına alınmış ve bu onun ilk tutuklanması olmuştur.
CEZAEVİNDE GEÇEN GENÇLİK YILLARI
Liseyi bitirdikten sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde okumak için Ankara’ya gitmiştir.
Burada yine devrimci politikalar içerisinde yer almaya devam etmiştir.
12 Eylül 1980’de darbenin yaşandığı dönemde 18 yaşındaydı ve ertesi yıl siyasi faaliyetleri nedeniyle gözaltına alınıp işkence gördükten sonra Mamak Cezaevi’ne gönderildi.
Önder, cezaevinde yedi yıl kalmıştır.
Cezaevinden çıktığında Türkiye çok değişmişti ve o da İstanbul’a giderek kamyon şoförlüğü gibi çeşitli işler yapmaya başladı; bir dönem yurt dışında da kaldı.
SİNEMA VE YAZARLIKLA TANINMASI
Babası vefat ettikten sonra, şehrin ilk fotoğrafçısında çıraklık yaparak fotoğrafçılığa ilgi duymuş ve bu sayede sinemayla da tanışmıştır.
Okuma ve yazma tutkusunu hep sürdürmüştür.
Cezadan sonra çeşitli işlerde çalışırken sinema ve yazarlık üzerine de eğilimlerini devam ettirmiştir.
Bir yandan senaryo yazmaya, diğer yandan edebi eserler kaleme almaya yönelmiştir. Barış Pirhasan’ın senaryo kursuna katıldıktan sonra senarist olarak kariyerine adım atmıştır.
2006 yılında “Beynelmilel” filminin senaryosunu yazmış ve bu filmde yönetmen olarak da görev almıştır.
Bunun yanı sıra, kendisinin yaşamından etkiler taşıyan ve küçük bir rol oynadığı “O… Çocukları” filmi 2008’de gösterime girmiştir.
Önder, “Emret Komutanım”, “Sis ve Gece”, “Ada: Zombilerin Düğünü”, “F Tipi Film”, “Ejder Kapanı”, “Mar”, “Düğün Dernek” ve “Yeraltı” gibi birçok filmde senaryoya katkıda bulunmuş, zaman zaman oyunculuk da yapmıştır.
ÜLKE TV VE KANAL 24’TEKİ PERFORMANSI
Önder, kamuoyunda tanınmaya başladığı zaman diliminde 2010 yılı itibarıyla Birgün ve Radikal gibi gazetelerde köşe yazıları yazmaya başlamıştır.
Farklı bir solcu kimlik sergileyen Önder, İslamcı ve muhafazakâr çevrelerle de diyalog geliştirme başarısı göstermiştir. Bu kesimlerin televizyon programlarına konuk olmuş ve röportajlar vermiştir.
Özellikle Ülke TV’de yayınlanan “Meksika Sınırı” programında konuk ve Kanal 24’teki “Kafa Dengi” programında sunucu olarak gösterdiği performans, muhafazakâr çevrelerin dikkatini çekmiştir.
PARLAMENTER SİYASETE YÖNELİŞ
2011 yılında siyasete yönelişi parlamenter sistemde önemli bir değişim meydana getirmiştir.
Getty ImagesBu yıl gerçekleşen genel seçimlerde Emek, Özgürlük ve Demokrasi Bloku’nun bağımsız adayı olarak İstanbul milletvekili seçilmiştir.
Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) kurulmasına katılarak Kürt siyasi hareketinin temsilcisi konumuna gelmiştir.
2013 yılında, HDP’nin kuruluşunun ardından Kürt siyaseti ile Türkiye’nin sol muhalefetini aynı çatı altında toplayarak daha etkili bir profil kazandı.
Partinin eş genel başkan yardımcılığı görevini üstlendi.
GEZİ EYLEMLERİNDEKİ ROLÜ: ‘AĞAÇLARIN DA VEKİLİ’
Önder, 2013 Gezi Parkı eylemleri sırasında yer alan ilk milletvekili olarak dikkat çekti.
Getty Images Haziran 2013, Gezi Parkı.Eylemler sırasında biber gazına maruz kalmış ve omzuna gaz kapsülü isabet ettiği için hastaneye kaldırılmıştır.
Gezi’nin ilk günlerinde ağaçları korumak için iş makinelerinin önüne geçerek, “Ben ağaçların da vekiliyim!” demiştir.
Ancak daha sonra BDP’nin eylemlere katılımını yetersiz bulması, “çözüm süreci” müzakereleriyle bağlantılandırılmıştır.
Önder, Nuçe TV’de yaptığı açıklamalarda “Türkiye yanıyor; bu dünya genelinde büyük bir isyan… DTK’nın hiç bir konuda destek açıklaması yapmamış olması çok yazık,” diyerek o dönemki hareketleri eleştirmiştir.
Bununla birlikte, “Kürtler Gezi’ye katılmadı” eleştirilerini de yanlış bulduğunu beyan etti.
Bu eleştirilere, “Roboski Katliamı’na yönelik vicdani bir tepki, eğer vicdan esasıyla örgütlenebilseydi, çok farklı bir etki yaratırdı,” yanıtını vermiştir.
İMRALI, KANDİL, DOLMABAHÇE…
Sırrı Süreyya Önder, Türkiye’de “çözüm süreci” olarak geçen dönemde kilit bir rol oynamıştır.
PKK lideri Abdullah Öcalan’ın bulunduğu İmralı Cezaevi’ne ve Kandil’e giden heyetler arasında yer almıştır.
Avrupa’da Kürt hareketine yakın bir yayınevi tarafından yayımlanan İmralı görüşmelerine ait diyaloglar, Önder’in bu süreçteki etkinliğini göstermektedir.
Getty Images2013’te Diyarbakır’daki Nevruz kutlamalarında Öcalan’ın “Silahlı unsurlarımız sınır dışına çekilsin” çağrısını içeren mektubun Türkçe metnini okumak da Önder’e nasip olmuştur.
Yine 2014 ve 2015’teki Nevruz etkinliklerinde de Öcalan’ın gönderdiği mektupları Türkçe olarak aktaran isim, Sırrı Süreyya Önder olmuştur.
‘AFEDERSİNİZ TÜRK’ÜM’
Bu süreç boyunca Önder, halk arasında tanınan bir figür haline gelmiştir. Siyasi söylemi ve esprili üslubu dikkat çekmekteydi.
2014 yılındaki Çankaya resepsiyonunda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın “Nerelisiniz?” sorusuna “Adıyamanlıyım, çok afedersiniz Türk’üm, tedavi oluyorum” şeklindeki yanıtı dikkat çekmiş ve bu espri çiftin gülümsemesine yol açmıştır.
“Çözüm süreci”nin en kritik anlarından biri “Dolmabahçe Mutabakatı” olarak tarihe geçmiştir.
28 Şubat 2015 tarihinde Başbakan Yardımcısı Yalçın Akdoğan ile HDP’nin İmralı heyeti arasında yapılan bir toplantının ardından ortak metin olarak kamuoyuna sunulan “Dolmabahçe Mutabakatı”nda 10 maddelik başlıkları yine Önder okumaktadır.
2014 yerel seçimlerinde HDP’nin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı olmuş, ancak %4,7 oy oranıyla geri dönmüştür.
ÇÖZÜM SÜRECİNİN SONLANMASI VE HAPİS YOLU
HDP, 7 Haziran 2015 seçimlerinde %10 barajını geçerek Türkiye genelinde 80 milletvekili çıkararak AKP’nin Anayasa değişikliği için gerekli çoğunluğu elde etmesini engellemiştir.
Getty ImagesÖnder, bir yıl önceki yerel seçimlerde muhalefetteki CHP’yi hedef alması dolayısıyla eleştirilmesine rağmen, 7 Haziran gecesinde CHP tabanından gelen “emanet oy” şeklinde tanımlanan oylara teşekkür eden ilk isim olmuştur.
Ancak partideki umut dolu hava fazla sürmemiştir. Koalisyon çabaları sonuçsuz kalmış ve AKP, MHP’yle işbirliği yaparak Türkiye’yi yeniden seçime götürmüştür.
Bu süreçte “çözüm süreci” sona ermiş ve Türkiye, siyasi çalkantılarla yüzleşmiştir. Bu dönemde HDP’nin faaliyet alanı daralmış, Önder gibi önde gelen isimlerin etkisi de azalmıştır.
15 Temmuz 2016’daki darbe girişimi sonrası olağanüstü hal ilan edilmesiyle birlikte HDP’li yöneticiler ve milletvekilleri tutuklanmaya başlamıştır.
Önder, 6 Aralık 2018’de “terör propagandası yapmak” suçlamasıyla tutuklanmış, fakat 4 Ekim 2019’da serbest bırakılmıştır.
Kandıra Cezaevi’ne gittiğinde gazetecilere yaptığı açıklamada, “Yaşananlar iç karartıcı gibi gözükse de, güzel günler tüm ülke için yakındır. Ettiğimiz her söz ve yürüttüğümüz her çaba bizim onurumuzdur.” demiştir.
Cezaevinden çıktığında ilk sözlerinden biri, “Ne zaman ülke genelinde demokratikleşme ve barış yolunda adım atılırsa ancak o zaman sevincimizi yaşayabileceğiz.” olmuştur.
BU KEZ İMRALI HEYETİNDE
Önder, TBMM’de 24. dönemde İstanbul, 25 ve 26. dönemde ise Ankara milletvekilliği yapmıştır.
17 Mart 2021 tarihinde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın açtığı HDP’yi kapatma davasında beş yıl siyaset yasağı talep edilen isimler arasına girmiştir.
Kobani davasında yargılanmış ve Mayıs 2024’te beraat etmiştir.
2023 genel seçimlerinde ise DEM Parti’den 28. dönem İstanbul milletvekili olarak göreve başlamıştır.
MHP lideri Devlet Bahçeli, 22 Ekim 2024’te Öcalan’a “örgütü lağvet, Meclis’te DEM Parti grubunda konuş” çağrısında bulunmuştur.
Bu gelişmeler sonrası Önder, PKK lideri Abdullah Öcalan ve hükümetle görüşmeler yürütmekte olan İmralı heyetinde yine yer almıştır.
“`
